Ondernemendheid in het onderwijs, een betere toekomst voor studenten

Ondernemend leren is gebaseerd op het principe dat de (jonge) mens leert om ondernemend, onderzoekend, kritisch en open in de wereld te staan om zijn of haar eigen leven als ‘onderneming’ in metaforische zin te beschouwen.

Dat is een mond vol als je het zo leest en ik gebruik bewust het woord ‘ondernemendheid’. Het gaat namelijk niet perse over ondernemerschap, maar ondernemendheid maakt hier wel een belangrijk deel van uit. In deze gastblog wordt gekeken naar ondernemendheid en de voordelen die dit heeft binnen het onderwijs.

Wanneer is ondernemendheid relevant?

Ondernemendheid zegt iets over de bevordering van de persoonlijke ontwikkeling tot; de actieve deelname aan de maatschappij, de intrede (of terugkeer) op de arbeidsmarkt als werknemer of zelfstandige en het starten van een cultureel, sociaal of commercieel initiatief.

Het kan een culturele, sociale of economische waarde hebben. Het gaat hier om de creatie van waard. In deze tijd, zoals de COVID-19 pandemie is het van belang dat we ondernemendheid aanleren. Immers de wereld van vandaag kan zo maar ineens veranderen en dan heb je geen stuur meer over je werk of je leven.

De pandemie heeft laten zien dat mensen zomaar ineens zonder werk en inkomen kunnen komen te zitten. Het is dan van belang dat je ondernemend kunt handelen. Dat je in actie kunt komen om zelf verandering tot stand te laten komen en jij je leven in eigen hand kunt nemen.

De toekomst van een ondernemende mindset

In het onderwijs wordt ondernemendheid meer en meer gestimuleerd. Leerlingen die een ondernemende houding kunnen laten zien, zijn voor werkgevers de werknemers van de toekomst. De arbeidsmarkt verandert snel en leerlingen die kunnen omgaan met de veranderingen, kritisch kunnen denken en onderzoekend zijn, worden gewaardeerd.

Veel scholen gaan, of werken al op een bepaalde manier samen werken met het bedrijfsleven via opdrachten uit het bedrijfsleven of met bijvoorbeeld hybride docenten (hybride docenten werken in school en in het bedrijfsleven en geven les over hun vakgebied). Het onderwijs zou de leerlingen moeten begeleiden bij het aanleren van ondernemendheid. Scholen leiden immers op voor de arbeidsmarkt. In feite gaat het over drie domeinen:

• ideeën en kansen ontdekken en herkennen
• hulpmiddelen kunnen inzetten
• in actie komen.

De Europese Unie heeft deze drie domeinen ondergebracht in het Entrecomp model.

Dit model biedt handvaten om je binnen deze drie domeinen te kunnen ontwikkelen in acht stappen (bekwaamheidsniveaus). De eerste stap is altijd het ontdekken.

Dat ontdekken kan via projecten waarbij die ondernemendheid geoefend wordt. Er zijn meerdere didactische concepten die ondernemendheid kunnen bevorderen. Zo werken er een aantal scholen in Nederland met regioleren, zijn er scholen die werken met de programma’s van ‘Jong ondernemen’ en zijn bieden sommige scholen verschillende keuzedelen aan, al dan niet zelf ontwikkeld.

Er is behoefte aan een duidelijke methodiek die leerlingen ondersteund bij het omzetten van hun ideeën in een concreet ‘business model’. Leerlingen weten vaak pas aan het einde van de studie wat zij willen gaan doen. Sommigen willen een eigen onderneming starten, anderen willen eerst een studie voortzetten. Allemaal zullen ze vroeg of laat het heft zelf in handen nemen om hun (werkende) leven in te richten. Hoe fijn is het dat je al op school hebt kunnen oefenen met de belangrijkste stappen.

Wat betekent eigenaarschap voor studenten?

Het ervaren van eigenaarschap is voor leerlingen erg motiverend. Wanneer zij zelf een project verder mogen vormgeven en bedenken hoe zo’n project zou kunnen worden afgerond, kunnen leerlingen prachtige resultaten neerzetten. Het helpt om studenten eigenaarschap te geven over hun project en over hun leren. De vraagstukken waar ze mee gaan werken moeten dan wel een soort van rode draad huisvesten om er een businessmodel op los te kunnen laten.

Een kijk in het werkveld

Een aantal projecten waarbij studenten op deze manier aan het werk kunnen zijn bijvoorbeeld challenges die tegenwoordig door bedrijven worden uitgeschreven. Leerlingen kunnen de casus dusdanig uitwerken zodat er ook een verdienmodel onderzocht wordt.

De challenges zijn vaak op deze manier ontworpen omdat deze competenties bevatten die als beoordelingscriteria zijn opgesteld. Denk aan het kunnen schrijven van een essay of whitepaper, het weergeven van een winstmodel of het kunnen presenteren van een plan.

Het meedoen aan challenges kan een zeer prettige ervaring zijn en bovendien kun je, wanneer je dit goed combineert, onderdelen van loopbaan en burgerschap aantonen met dit soort programma’s.

Resultaten van ondernemend onderwijs

Het oefenen en stimuleren van ondernemendheid is niet alleen erg leuk om te doen, het geeft leerlingen echt handvaten om sturing te geven aan hun leren en hun ontwikkeling. Mijn ervaring met challenges of het stimuleren van eigenaarschap over projecten heeft mij geleerd dat als leerlingen zelf mogen kiezen, de resultaten fantastisch zijn.

Zo wonnen mijn eerstejaars studenten een challenge voedselverspilling en konden twee studenten een eigen likeur ontwikkelen en vervaardigen. Dit jaar startten vijftien studenten individueel of gezamenlijk aan een project met een ondernemer.

De ontwikkeling van ondernemendheid kan gevolgd worden met gesprekskaarten. Bijvoorbeeld de gesprekskaarten voor ondernemendheid en duurzame ontwikkelingsdoelen. Zo kunnen scholen ook borgen dat er daadwerkelijk een ontwikkeling plaatsvindt wanneer er aan zulke projecten gewerkt wordt.

Een andere manier is het werken met een business-model-canvas dat in duidelijke stappen van idee naar een concreet plan toewerkt dat uiteindelijk wordt gepresenteerd. Dit vormt een concrete invulling voor een keuzedeel ‘ondernemend gedrag’ van bijvoorbeeld 240 studielasturen. Overigens kunnen beide concepten uitstekend gecombineerd worden.

Geschreven door: Marjan Nijenbanning, ontwerper leeromgevingen Terra MBO Groningen

De 8 van Kiemkr8 wordt steeds meer geïmplementeerd binnen het onderwijs en is een voorbeeld van ondernemend onderwijs. Benieuwd wat de Kr8Centrale voor jouw studenten kan betekenen? Klik hier!